Кто такая ханна каш

Я впервые услышала балладу о Ханне Каш пару лет назад в исполнении одноклассницы с очень говорящим именем Фрина. Раз за разом, вслушиваясь в чарующие слова песни, я понимала: это история о настоящей женщине.
Ведь настоящей женщина становится вовсе не в момент лишения девственности, не во время свадьбы или родов. Женская логика - не обязательное качество настоящей женщины, так же, как и узоры на ногтях, шпильки или умение печь пироги. Истинность женщины не определяется количеством слез, пролитых над книгами, качествем миньета или стремлением сделать карьеру.
На мой взгляд, только самопожертвование делает женщину настоящей. Согласие идти за любимым человеком на край света - и дальше, умение ценить и прощать - и полное презрение к тому, что советуют окружающие.
И в этом - ее достоинство и ее очарование.

Порой быть настоящей женщиной трудно, опасно для здоровья, вредно и - возможно - не нужно вовсе. Но не об этом речь. "Настоящая женщина", как и "настоящий мужчина" - это не пример для подражания и не цель. Это - художественный образ, идеал, труднодостижимый и очень поэтический.

С глазами чернее, чем омут речной,
В юбчонке с десятком заплаток,
Без ремесла, без гроша за душой,
Но с массой волос, что черной волной
Спадала до черных пяток,
Явилась дитя мое Ханна Каш,
Что накалывала фраеров,
Пришла с ветрами и ушла, как мираж,
В саванну по воле ветров.

У нее ни туфель, ни пары белья,
Она даже молитвы не знала,
И черной кошкой, не имевшей жилья,
Занесло ее в город, в гущу гнилья,
Словно пежду стропами зажало.
Она мыла посуду за малый баш,
Но не мылась сама добела,
И все же, дитя мое Ханна Каш
Почище других была.

Как-то ночью пришла в матросский кабак
С глазами, черней чем омут.
И был там Джей Кен, среди прочих гуляк,
И с ней, обнажив нож, покинул кабак,
Оттого, что чем-то был тронут.
И пока Джей Кен, беспутный апаш,
Чесался и щурил глаз,
Там пред ним дитя мое, Ханна Каш
Под взглядом его тряслась.

Они стали близки там, где рыба и дичь,
Там сошлись колеи их путей.
У них не было койки и дома, где жить.
И они не знали, где пищи добыть
И как называть детей.
Но пусть ветер и снег впадают в раж,
Пусть саванну зальет потоп,
Все равно, дитя мое, Ханна Каш
Будет мужа любить по гроб.

Шериф говорит: он подонок и мразь,
Молочница: кончит он худо.
Но она говорит: уж раз я взялась,
То пусть он будет подонок и мразь,
Он муж мой. И я с ним буду.
И нету ей дела до драк и краж,
И простит она брехуна.
Ей важно, дитя мое, Ханне Каш,
Любит ли мужа она.

Там, где люлька стояла – ни крыши, ни стен,
Их трепала беда постоянно,
Но за годом год они шли вместе с тем
Из города в лес, где ветер свистел,
За ветром дальше – в саванну.
И так идешь, покуда не сдашь,
Сквозь ветер, туман и дым,
Так шла, дитя мое, Ханна Каш
Вместе с мужем своим.

Он рыбу крал, а она – соль
Крала, ничуть не унизясь.
И когда она варила фасоль,
У него на коленях ребенок босой
Вслух читал катехизис.
Полсотни лет – его верный страж,
И одна с ним душа и плоть.
Такова, дитя мое, Ханна Каш,
И да воздаст ей Господь.

• Recent Entries
• Archive
• Friends
• Profile
• Memories

Баллада о Ханне Каш.

Несколько месяцев тому назад я попробовала перевести песню о Красной Скале, а т.е., о Петре, в исполнении Арика Лави. Песня была запрещена к исполнению на радиостанции "Коль Исраэль". О причинах запрета, о контексте создания песни, да, и сам перевод - всё это можно почитать здесь, в Блоге Ботинок. В процессе работы над тем постом выяснилось, что у Арика Лави была ещё одна - запрещённая к исполнению - песня. Причины запрета там были другие. Судьи допустимого и возбраняемого в израильском искусстве 50-х гг.встали плотной стеной перед альтермановской версией прочтения знаменитой баллады Бертольда Брехта о Ханне Каш.

Итак, вот эта песня, которая в своем ивритском перевоплощении получила название "Анакеш".

Натан Альтерман и его перевод.

מעיל אפרורי סוודר צהוב
עיניים ים קודר
לא בית לא אם
רק שיער לרוב
שחור וצונח ירוד ושטוף
שטוף והתפזר

זאת היתה אנה קש עוללי המתוק
ג'נטלמנים קיבלוה בזול
אם היה בה דבר שאיננו כחוק
אלוהים חטאותיה ימחול
אלוהים חטאותיה ימחול

לא היו לה שמלות,
גם פרווה לא היתה
וגם לא חרוזים לצוואר
ובעיר הגדולה בלילות שוטטה
מרחוב לרחוב כגוויה אבודה
מוצפת בנהר

היא ניקתה גביעי ג´ין
כוסות ויסקי והוק
את עצמה לא ניקתה מעולם
אבל יש לשער עוללי המתוק
שהיתה נקיה מכולן
שהיתה נקיה מכולן

בלילה ההוא
נכנסה אל הבאר
עיניה ים קודר
הם ראו שם את הנס בעל עורף הפר
את איש הסכין את אימת הפרבר
אותו ולא אחר

וכשהנס הצטחק והריע בקול
ותקע בה עינים עד בוש
רעדה אנה קש עוללי המתוק
רעדה מכף רגל עד ראש
רעדה מכף רגל עד ראש

חתונה שכזאת לא ראה הנמל
מלחים השתכרו שם בלי סוף
הידד והידד מיסטר הנס הנבל
עובר את כולנו חבל לא חבל
וזונה מזונות החוף

ובבוקר המשיכו לישון ולשתוק
אף הקיאו מתוך השינה
הנה כך אנה קש עוללי המתוק
היא עם הנס אהובה התחתנה
היא עם הנס אהובה התחתנה

אגרופו לא היה מן החומר הרך
הוא ידע עניינים לסדר
הוא היכה על הראש והראש לא צנח
כואב אין דבר הוא אוהב אותי כך
ויאהב אולי עוד יותר

וכשבאה משלחת מטעם החוק
להוביל את הנס לגרדום
אז בכתה אנה קש עוללי המתוק
והן היא לא בכתה מעולם
והן היא לא בכתה מעולם

על צוואר הנידון מניחים עניבה
ושומעים לרצונו היחיד
הביאו לכאן את אישתי היפה
אימרו לה כי הנס ילטפה לטיפה
חזקה מתמיד

היא הרכינה הראש והראש לא נסוג
הוא נופץ באגרוף הגדול
זו היתה אנה קש עוללי המתוק
אלוהים חטאותיה ימחול
אלוהים חטאותיה ימחול

Как оказалось, альтермановская версия перевода - довольно-таки, вольная - была лишь продолжением работы над этой балладой среди израильских литераторов. Первая версия, если правильно поняла, довольно четко придерживающаяся оригинала, принадлежала Биньямину Харшаву( Хрущовскому). Вот она:

חצאית של כותנה וצעיף צהוב
ועיני אגמים שחורים
בלי כסף וכושר, עוד היה לה לרוב
משחור השער שנשאה כמחשוף
ועד לשחור בהונים:
זו היתה חנה קאש, בתי
שסיבנה 'אדונים', היפה
היא באה עם רוח, הלכה עם הרוח
שבסוואנה חלפה.

לא היו לה נעלים, לא הייתה לה חולצה
לא ידעה איך המנון שרים!
היא הייתה חתולה שלכרך נשטפה
חתולה אפורה בין קרשים לחוצה
בין גוויעות בביבים השחורים.
היא שטפה כוסיות מאבסינת
מעולם לא שטפה את גופה
ההייתה נקיה חנה קאש, בתי?
מסתבר שהיתה, היפה.

אל באר-מלחים היא הגיעה עם-ערב
עם עיני אגמים שחורים
ופגשה את ג'י-קאנט עם שיער-חפרפרת
את ג'אק סכינאי מן הבאר, הפרא
שאותה אל דרכו הרים!
וכשקאנט הפרחח נגע בפדחת
התגרד וקמעא קרץ
אז חשה חנה קאש מבטו, בתי
שעד בהוניה רץ

הם 'קרבו זה לזו' בין דגים ובשר
ו'הלכו בחיים יחדיו'
לא היה להם ערש, לא שולחן-לחם-צר
לא היו לנפשם לא דגים, לא בשר
לא היה להם שם בשביל טף.
אך אם שלג שרק ואם גשם המטיר
אם מבול בסאוואנה ירד
חנה קאש נשארה תמיד, בתי
עם הגבר שלה האחד.

השריף אמר: הוא נבל ופרחח
חלבנית אמרה: הוא פוסע עקום
אבל היא אמרה: מה אכפת לי אם כך?
הוא הגבר שלי. וחופשית כמו בכרך
היא נותרה לצידו. משום.
ואם הוא צולע, אם הוא לא-שפוי
ואם הוא מכה, בחטאו
הוא שואל את חנה קאש, בתי
רק זאת: האוהבת אותו?

ללא גג במקום שהיתה עריסה
ניתכו המכות על ג'אק וחנה
הם הלכו יחדיו משנה לשנה
מכרך האספלט אל היער הנע
ומיערות לסאוואנה.
כל עוד הלכו בשלג ורוח
נשרכו עד הכוח כלה
פסעה חנה קאש, בתי
פסעה עם הגבר שלה.

בשמלה עלובה גופה צען
לא היו לה שבת או חג
לא טיול בשלושה אל עוגת-דובדבן
במאפיה מפורסמת מזמן
ולא מפוחית כמנהג.
וכשכל יום דמה לרעו
והשמש הסתירה קרניה
אז חנה קאש נשאה, בתי
את השמש בתוך פניה.

הוא גנב את הדג, את המֶלח - היא
כך היה. 'החיים קשים'.
וכשהתבשל הדג, ראי
הילדים על ברכיו הכי-הכי
את התפילה לוחשים.
חמישים שנה בלילה ורוח
ישנו במיטה אחת.
זו היתה חנה קאש, בתי
תן, אלוהים, לה מתת

Биньямин Харшав (род.в 1928 году в Вильно), профессор Тель-Авивского университета, профессор Йельского университета, из Советского Союза до Израиля смог добраться лишь в 1948 году.

Кстати, именно в том самом 1948 году, в той самой стране, которую Харшав смог покинуть, еврейский поэт Давид Самойлов (Дэзик Кауфман) перевел на русский язык эту же балладу. Вот вариант Самойлова:

С глазами черней, чем омут речной,
В юбчонке с десятком заплаток,
Без ремесла, без гроша за душой,
Но с массой волос, что чёрной волной
Спускались до чёрных пяток,
Явилась, дитя моё, Ханна Каш,
Что накалывала фраеров,
Пришла с ветрами и ушла, как мираж.
В саванну по воле ветров.

У неё ни туфель, ни пары белья,
Она даже молитвы не знала,
И серою кошкой, не имевшей жилья,
Занесло её в город, в гущу гнилья,
Словно между дровами зажало.
Она мыла посуду за малый баш,
Но не мылась сама добела,
И всё же, дитя моё, Ханна Каш
Почище других была.

Как-то ночью пришла в матросский кабак
С глазами черней, чем омут,
И был там Дж. Кент среди прочих гуляк,
И с нею Джек Нож покинул кабак,
Потому что чем-то был тронут.
И когда Дж. Кент, беспутный апаш,
Чесался и щурил глаз,
Тогда, дитя моё, Ханна Каш
Под взглядом его тряслась.

Они стали близки там, где рыба и дичь,
Там сошлись колеи их путей.
У них не было койки и дома, где жить.
И они не знали, где пищу добыть
И как называть детей.
Но пусть ветер и снег впадают в раж,
Пусть саванну зальёт потоп,
Все равно, дитя моё, Ханна Каш
Будет мужа любить по гроб.

Шериф говорит: он подонок и мразь,
Молочница: кончит он худо.
Но она говорит: уж раз я взялась,
То пусть он будет подонок и мразь,
Он муж мой. И я с ним буду.
И нету ей дела до драк и краж,
И простит она брехуна.
Ей важно, дитя моё, Ханне Каш,
Любит ли мужа она.

Там, где люлька стояла – ни крыши, ни стен,
Их трепала беда постоянно,
Но за годом год они шли вместе с тем
Из города в лес, где ветер свистел,
За ветром дальше – в саванну.
И так, как идёшь, покуда не сдашь,
Сквозь ветер, туман и дым,
Так шла, дитя моё, Ханна Каш
Вместе с мужем своим.

Хотя бы один воскресный денёк,
Хоть пару приличной одёжки,
Хотя бы один вишнёвый пирог,
Хотя бы пшеничной лепёшки кусок
И вальс на губной гармошке!
Но каждый день всё тот же пейзаж,
И солнца нет из-за туч.
Но все же, дитя моё, Ханна Каш
Сияет порой, как луч.

Он рыбу крал, а она – соль
Крала, ничуть не унизясь.
И когда она варила фасоль,
У него на коленях ребёнок босой
Вслух читал катехизис.
Полсотни лет – его верный страж,
Одна с ним душа и плоть.
Такова, дитя моё, Ханна Каш,
И да воздаст ей Господь.

После такого изобилия прочтений оставалось лишь обратиться к оригиналу. Бертольд Брехт.

BALLADE VON DER HANNA CASH

Mit dem Rock von Kattun und dem gelben Tuch
Und den Augen der schwarzen Seen
Ohne Geld und Talent und doch mit genug
Vom Schwarzhaar, das sie offen trug
Bis zu den schwärzeren Zeh'n:
Das war die Hanna Cash, mein Kind
Die die "Gentlemen" eingeseift
Die kam mit dem Wind und ging mit dem Wind
Der in die Savannen läuft.

2
Die hatte keine Schuhe und die hatte auch kein Hemd
Und die konnte auch keine Choräle!
Und sie war wie eine Katze in die große Stadt geschwemmt
Eine kleine graue Katze zwischen Hölzer eingeklemmt
Zwischen Leichen in die schwarzen Kanäle.
Sie wusch die Gläser vom Absinth
Doch nie sich selber rein
Und doch muß die Hanna Cash, mein Kind
Auch rein gewesen sein.

3
Und sie kam eines Nachts in die Seemannsbar
Mit den Augen der schwarzen Seen
Und traf J. Kent mit dem Maulwurfshaar
Den Messerjack aus der Seemannsbar
Und der ließ sie mit sich gehn!
Und wenn der wüste Kent den Grind
Sich kratzte und blinzelte
Dann spürt die Hanna Cash, mein Kind
Den Blick bis in die Zeh.

4
Sie "kamen sich näher" zwischen Wild und Fisch
Und "gingen vereint durchs Leben"
Sie hatten kein Bett und sie hatten keinen Tisch
Und sie hatten selber nicht Wild noch Fisch
Und keinen Namen für die Kinder.
Doch ob Schneewind pfeift, ob Regen rinnt
Ersöff auch die Savann
Es bleibt die Hanna Cash, mein Kind
Bei ihrem lieben Mann.

5
Der Sheriff sagt, daß er ein Schurke sei
Und die Milchfrau sagt: er geht krumm.
Sie aber sagt: Was ist dabei?
Es ist mein Mann. Und sie war so frei
Und blieb bei ihm. Darum.
Und wenn er hinkt und wenn er spinnt
Und wenn er ihr Schläge gibt:
Es fragt die Hanna Cash, mein Kind
Doch nur: ob sie ihn liebt.

6
Kein Dach war da, wo die Wiege war
Und die Schläge schlugen die Eltern.
Die gingen zusammen Jahr für Jahr
Aus der Asphaltstadt in die Wälder gar
Und in die Savann aus den Wäldern.
Solang man geht in Schnee und Wind
Bis daß man nicht mehr kann
So lang ging die Hanna Cash, mein Kind
Nun mal mit ihrem Mann.

7
Kein Kleid war arm, wie das ihre war
Und es gab keinen Sonntag für sie
Keinen Ausflug zu dritt in die Kirschtortenbar
Und keinen Weizenfladen im Kar
Und keine Mundharmonie.
Und war jeder Tag, wie alle sind
Und gab's kein Sonnenlicht:
Es hatte die Hanna Cash, mein Kind
Die Sonn stets im Gesicht.
8
Er stahl wohl die Fische, und Salz stahl sie.
So war's. Das Leben ist schwer.
Und wenn sie die Fische kochte, sieh:
So sagten die Kinder auf seinem Knie
Den Katechismus her.
Durch fünfzig Jahr in Nacht und Wind
Sie schliefen in einem Bett.
Das war die Hanna Cash, mein Kind
Gott mach's ihr einmal wett.

(Die Hauspostille, 1927)

Музыкальных версий на языке оригинала я насчитала две. Эрнста Буша пропускаю по причине своего ещё о детскую пору неприятия этого глашатая собиравшихся под стяги флага известного цвета. А версию Ганса Вадера, пожалуй, послушать можно:

Кстати, Самойлова и Брехта объединила в своих гитарных переборах некая группа "Башня Rowan" (аудио). Но знаете, после композиторского мастерства Саши Аргова и великолепия театрального таланта Арика Лави, исполнение то показалось мне бледным.