Кыз алып кашу что это

Обычай похищения невесты и заключения брака без согласия не только девушки, но и ее родителей нередко становился источником жестоких межродовых столкновений и последующей судебной тяжбы, особенно если девушка была уже засватана за другого. Закон, как правило, оказывался на стороне представителя более сильного и влиятельного рода, которым практически всегда оказывался мужчина. Жених мог пойти на такой риск, только заручившись поддержкой своей родни.

Для европейского человека обычай похищения девушек являлся квинтэссенцией бесправного положения казашек. Но с точки зрения самих казахов (при том, что мнение девушки при выборе брачного партнера не учитывалось), адат все же предусматривал необходимость урегулирования конфликта, вызванного похищением, а следовательно, и возмещение морального и физического ущерба семье похищенной девушки. Традиционные стереотипы достойного поведения женщины сказывались в том, что многие девушки после похищения считали позором для себя возвращение в дом родителей и предпочитали остаться в новой семье.

По казахским обычаям могут побить парня в момент кражи, до того как он ввел девушку к себе в дом. Потом родня жениха отправляется к родственникам девушки просить прощения.

Затем братья имеют право поехать за девушкой в дом жениха и забрать ее оттуда и никто не вправе препятствовать брату в этом - это свято. Приехавшего за сестрой брата (иногда дядю - если нет братьев) нужно встретить, вытерпев все его оскорбления. Брат может забрать девушку даже если она будет сопротивляться ему.

В настоящее время этот обычай практически изжил себя. В Уголовном кодексе Казахстана за похищение невесты предусмотрено наказание от пяти до восьми лет тюремного заключения.

Изначально девушек крали с их согласия, когда родители выступали против брака. То есть речь шла о согласованном побеге.

Действительно, сейчас исполнение старинной традиции граничит с уголовным преступлением. Всем известны случаи, когда девушку похищает незнакомый или малознакомый ей парень и против воли берет в жены. Чтобы удержать жертву дома, бабушка жениха ложится у порога — у казахов непозволительно переступать через старших. Иногда вместо пожилой женщины на пути девушки кладут священный Коран. Очень редко, но все же случается, когда сразу после кражи девушку насилуют, чтобы она не ушла.

К примеру, совсем недавно в Туркестанской области средь бела дня студентку похитили четверо молодых людей. Ее посадили в машину, увезли в другой город, где заставляли идти под венец. Отвергнутый жених надругался над девушкой, когда за стенкой находились его родственники. Пострадавшая написала на него заявление. Дело в скором времени должно поступить в суд.

>Тогда министр внутренних дел Калмуханбет Касымов заявил, что в МВД есть отдельный специалист, который просматривает такие видео и разбирается в ситуации.

В конце января 2020 года в Алматинской области вынесли приговор четырем обвиняемым в краже невесты. Преступление произошло в мае прошлого года. 23-летний мужчина украл девушку с помощью троих друзей.

Суд признал жениха и его друзей виновными в похищении группой лиц по предварительному сговору. Все четверо получили семь лет условно.

В соседних странах есть отдельная статья за кражу девушки для насильственной женитьбы. Опыт других государств проанализировал Kursiv.kz.

В Грузии за принуждение женщины к заключению брака грозит до четырех лет лишения свободы. В Туркменистане за похищение невесты предусмотрено до трех лет тюрьмы, а в Эфиопии — до десяти.>

После похищения и насильственной свадьбы лишь немногие обретают счастье в браке. Такие истории редко встречаются на просторах интернета. С одной из героинь подобной истории, 34-летней Карлыгаш, удалось поговорить изданию The-Steppe. Ее украли в 22 года. На тот момент у девушки были совсем другие планы на жизнь, и она не думала строить семью в ближайшие годы. С будущим мужем ее познакомила подруга. До самой кражи они толком и не общались, виделись только в общих компаниях.

Невеста сопротивлялась как могла. Уговоры продлились до шести утра. Родственники девушки хотели забрать ее домой, но жених убедил невесту остаться, пообещав счастливую жизнь. Сейчас у Карлыгаш все хорошо, муж сдержал свои обещания, пара воспитывает двоих сыновей.

Истории с кражей невесты почти всегда заканчиваются либо свадьбой, либо судом, но бывают редкие исключения.

Несколько лет назад корреспондент Nur.kz общался с девушкой по имени Жулдыз. Жительница Алматинской области рассказала, что однажды решила доехать до города на попутке. За рулем сидел парень, молодые люди разговорились. По пути водитель сказал, что ему нужно завезти документы домой, Жулдыз согласилась. Молодой человек взял какие-то бумаги и отправился в дом, в этот момент к оставшейся в машине девушке вышли празднично одетые бабушки и надели платок. Жулдыз не понимала, что происходит, начала кричать и отбиваться. Тогда ей предложили уйти, переступив через легшую на пороге бабушку.

>Точных статистических данных о похищении девушек в Казахстане нет. В 2016 году организации по защите прав женщин сообщали, что ежегодно в республике совершается до пяти тысяч похищений невест — около 13 случаев в день. Это только те случаи, о которых известно. Очень часто жертвы не заявляют о преступлении в соответствующие органы — они запуганы и пребывают в растерянности.

Но времена меняются. Если раньше большинство девушек не предавали огласке, что их похитили насильственным путем, то сейчас жертвы все чаще стали обращаться в полицию и доводить дело до суда. Это показывает, что гендерные предрассудки у части казахстанцев стали развеиваться и женщины стали бороться за свои права.

Дәстүр - қазақтың өмір жолын реттейтін механизм. Қоғам мүшелерінің қауымдасып өмір сүруіне қажетті жолға қойылған әдет-ережелер. Бұл арқылы қоғамдық, қауымдық, отбасылық қатынастардың барлығы реттеледі. Алайда бүгінде кейбір дәстүрге қатысты қазаққа қажет пе деген сұрақ туындайды. Осы орайда этнограф, тарих ғылымдарының кандидаты Досымбек Қатранұлы қазақтың кейбір даулы дәстүрі жайлы әңгімелейді.

Қалың мал құнығу ма?

Қалың мал - некенің берік болуы үшін, оны қамтамасыз ету үшін төленетін материалдық кепілдік. Бұрын қалың мал бөліп-бөліп берілетін. Айттырғаннан кейін немесе құдаласқаннан кейін бір бөлігін береді, одан кейінгі сатыда қалған бөлігін беріп отырады. Бұл құдалықта келісіліп, бекітілген тәртіп бойынша іске асырылады. Бұл ешуақытта қызды сату деп түсінілмеген. Сол қалың малдың жартысын бергеннен кейін келісім бойынша жігіт қыз жаққа ұрын барып, қарым-қатынас орнатуына болады. Алайда бұл жайлы бәрі біліп отырады ғой. Осы түскен қалың малдың жартысына қыз жағы жасауды дайындайды. Сонда қалың мал деген не деген сөз? "Қалыңдыққа төленетін мал" деген сөз. Ұзатып алғанға дейін қалыңдығы, ал ұзатып алып кеткеннен кейін еліне келген соң барып келін я келіншегі атанады. Сондықтан бұрынғы заманда қалың мал жасау болып қайтады. Жасауға сол қалың малдан түскен ақшамен киіз үй, ішіндегі жабдығы, бірнеше сауын малы, бәрі бірақ кіреді. Яғни бұл екі жасқа қажетті дүние-мүлік. Сонда бұл қалың мал дегенді қыздың ата-анасы байып кететін қаражат деп ұқпау керек, тіпті қыздың жасауы қалың малдан да қымбат болуы мүмкін. Бұл - некені растайтын, ара-қатынасты реттейтін, бекітетін материалдық кепілдік. Ал бұл кезінде "қызын сатады екен" деген сөзбен әдейі мәдениетті құрту үшін, дәстүрдің ас-тозын шығару үшін жасалып, жаманатты болған.

"Дәстүрдің озығы бар, тозығы бар"

Бұл сөздің өзі беріде, кеңес үкіметі кезінде шыққан мақал. Жалпы дәстүрдің жаманы болмайды, дәстүр өз кезеңінде игі мақсат үшін қолданыста болады да, жаңа заманға сай өзі-ақ қолданыстан шығып отырады. Бірақ бұл оның жаман екенін білдірмейді.

Әдет дегеніміз бір кезеңде ғана өмір сүретін шара. Ал ғұрып - әдет-салттардың жүзеге асқан әрекеттегі көрінісі. Мысалы келін үйге түсіп, оң аяғымен аттауы, одан кейін ошаққа май тамызуы - ғұрып. Мұның сыртында жалпы кешен бар, үйленуге қатысты салт тұрады. Ал мұны жалпылай айтатын болсақ, бұл - салт.

50-жылдардан бастап дастарханға арақ қою әдетке айналды. Тәуелсіздік алғаннан кейін бұл 50-60 жыл әдет болғанымен, салтқа айнала алмады. Әдет өзгеріп, дүние астаң-кестең болды, ұстаным өзгерді. Арақ ішу әдеті қолданыстан өзі-ақ шығып кетті. Ал осындай қажетсіз әдеттердің ысырып тасталған, орныққан жиыны дәстүр делінеді.

Салт-дәстүрді ескілік деп ұғып, оны қолданыстан шығаруды көксеу сол ілім-білімнің жоқтығы. Қажет емес салт-дәстүр болса ол баяғы заманда өзі-ақ қолданыстан шығар еді.

Қыз алып қашу - қылмыс па?

Алып қашу деген - алыс-беріс, барыс-келістерді қысқартатын дүние. Бұрынғы заманда мұның басқаша сипаты болған. Атастырып қойған қыз жігітті менсінбей, басқа біреумен қашып кететін. Кінәлі болып қалса немесе таза болмай қалса, соны білдіртпеу үшін жасалатын қам деп ұғу керек. Алып қашу - үйленуге қатысты барлық ереже-қағидаларды қысқартып, ықшамдау, яғни, бүгінгі тілмен айтқанда, оптимизациялау. Бұл ұрлыққа жатпаған. Дәстүр бойынша алып қашу - бір-бірін татитын, келіскен адамдардың арасындағы дәстүр. Ал танымайтын біреуді алып кету - нағыз қылмыс, адам ұрлығы. Алайда мұнда да бір кілтипан бар - қыз қашып келген үйіне келген соң ойланып қалуы немесе ойынан қайтып қалуы, тіпті болмаса ата-анасынан қорқуы қазірде көбінде алып қашуды - адам ұрлығы қылмысына ұқсататын бір себеп болып отыр. Мұның ақырында ықтиярды қыздың өзі шешеді. Қыз алып қашу дәстүрі бойынша, қуғыншы барып, "Өз еркіңмен келдің бе?" деген сұрақ қойылуы тиіс. Оған "зорлықпен алып келді" десе, бұрын да, қазір де жазалайды.

Қыз алып қашу - қақиып отырып сөйлесіп, асын ішіп, қызды алып кету емес қой. Оның ішінде ойын-сауық элементтері бар. Бұл негізінен ойынға негізделген қойылым, спектакль элементтері бар дәстүр. Ал негізінде бұл алдын ала келісіліп қойған нәрсе. Ешкім қызын бермей қояйын деп отырған жоқ. Алғанның өзінде көңіл көтеріп, ән айтып, әзілдеседі. Бұл дәстүр театрландырылған көрініспен пара-пар.

Келінді терезеден кіргізетін дәстүр

Бұл ырымға байланысты жасалатын салт. Бір жылда екі қызын ұзатса немесе екі келін түсірсе осындай салт жасалады. Сондай-ақ, соған ұқсас дүние - бір жылда үйде екі өлім болса. Яғни екінші адам өлсе, оны табалдырықты көтеріп шығарады, яғни киіз үй жағдайында табалдырық пен оң жақтағы керегенің тұсын көтеріп шығарады. Қыздың жағдайында, жарықтан шығарады, яғни уық пен керегенің байланысқан жерінен. Сонда бұл жердегі негізгі ой - тылсым күшті жаңылдыру, көп көрмесін деп сақтандыру. Келін түссе де жарықтан түсіреді, шығарса да жарықтан.

Бұл тылсым күшке байланысты, тіл, көз, ұшық дегендер бар. Тіршілік бар, қалыптан тыс жағдай бар. Бұл тіршілікте бәрі де өз орнымен болуы керек, ал сол қалыптан тыс дейміз бе, жоспарланбаған дейміз бе - осындай жағдайда осы ырым пайда болған. Бұл ырым дегеніңіз адамның өзі үшін керек, психологиялық тұрғыдан бұрыннан келе жатқан салт бойынша жасадым деп көңіл-күйі орнығады. Егер осы ырымды біле тұра жасамай қойса, артынан әлдеқандай жаманшылық болып жатса, "қап" деп, сан соғатын жағдай да болуы мүмкін. Яғни осы ырымды жасамағаным үшін жамандыққа тап болдым деп түсінуі мүмкін. Ал мұндай ырымды білмей жасаса, арты қалай болса да еш түсінік болмайды. Мұндай ырымды көріп, осыны жасап келе жатқан ортада өскен адам біле тұра жасамаса, артынан жағдай болып қалса өкініп жүрген де жаман. Осы тұрғыдан қажетті салт, психологиялық тұрғыда адамның өзіне керек.

Жаңашыл ойлы жастарға дәстүр керек пе?

Біздің айтып жүрген дәстүрлі мәдениет ХХ ғасырдың басына дейін келеді. Бүгінде ол түбегейлі өзгеріп кетті деп айта алмаймыз. Қарым-қатынас, кішігірім той-томалақ, жиындар, осының бәрін жаңғыртқан дұрыс. Бастаңғы деген де бар. Бірімен бір қарым-қатынас жасап, қонақ күте білу - мұның бәрі үлкен тәрбиелік мәні бар дүниелер. Ұлттық ойындарымыздың барлығы да ойын сияқты болып көрінгенімен, қарым-қатынас жасайтын тетіктер. Бастаңғы қазіргінің дискотекасы сияқты дүние. Осыны жетілдіріп, керек болса атауын қойып, ұйымдастыру керек. Осыны қолға алса, рухани жаңғырғанымыз болар еді. Мұны Мәдениет министрлігі мен Білім минстрлігі айналысуы керек. Ол үшін мектептерде, гуманитарлық бағыттардағы оқу орындарында "Қазақ салт-дәстүрі" деген пән енгізу керек. Алайда оның атауын, техникасын оқытып керек емес, оның орнына салт-дәстүрді, оның тарихын, не үшін қажет екенін дұрыс түсіндіруге бағытталған пән керек.

Танымайтын қызды күштеп әкеліп, әйел баласының тағдырымен ойнағысы келетіндер әлі де бар. Себеп неде? Заңның осалдығы ма, әлде ескі салттың қалдығын қолдайтындардың әсері ме?

Жігіттер көнетін қызды ғана алып қашады

Психолог Айбек Сыдықовтың айтуынша, мәселені бір ғана психологиялық тұрғыдан қарауға болмайды. Құқықтық аспектісін де назарға алу керек. Қызды алып қашып әкеліп, отбасын құратын адамдар салт-дәстүрді тек сылтауратады деген пікірде.

Біріншіден, бұл құқықтық сауаттылықтың төмендігінен. Екінші – инфантильдік, яғни, адамның өз әрекетінің салдары мен жауапкершілігін сезінбеуі. Кез келген адам бұл әрекеті үшін қылмыстық жазаның бар екенін ұғынуы керек. Біз құқықтық елде өмір сүріп жатырмыз. Инфантил – кінәні өзінен емес, басқа жағдайлардан іздеп, не болмаса тағдырынан көре кететін адам. "Жолым болмай қалды" деп, оған мемлекетті не жұмыс берушіні, жұлдызнама сияқты басқа кесе-көлденең болған барлық нәрсені кінәлі деп есептейді.

Оқи отырыңыз: Сүндеттеудің сыры

– Үшіншіден, адам болашақ жары ретінде кім көрінгенді алып қашпайды. Ол осы адам көнеді-ау деп таңдайды. Көнбесе, араға туысқандарымды саламын, әйтіп-бүйтіп көндіремін деген мақсатпен осындай қадамға барады. Ондай адамдар, тіпті болмаса, "кетіп қалу ұят" деп адамның санасын манипуляциялауға дейін барады, – дейді психолог.

Жәбірленуші алдын ала таңдалып қояды

Психологияда "аңдушы" мен "құрбан" деген ұғым бар. Яғни, алып-қашу ойы бар адам өз әрекетіне көнетін жәбірленушіні таңдайды. Бұл да сондай жағдай.

– Өкінішке қарай, ХХІ ғасырдың өзінде осындай қылмыс істі соңына дейін жеткізіп, қылмыскердің лайықты жаза алуын ешкімнің қадағаламауынан болып жатады, – дейді Айбек Сыдықов.

Арнайы бап болмаса да, қылмыскер жазаланады

Бұл қылмысқа қатысты жеке бап жоқ. Сол себепті, елімізде қыздарды еріксіз алып қашу деректері туралы нақты есеп жоқ. Өйткені, бұл қылмыс – ҚР Қылмыстық кодексінің "Адам ұрлау" бабына жатқызылған. ҚР Бас прокуратурасының Құқықтық статистика және арнайы есепке алу комитетінің мәліметінше, осы бап бойынша:

2016 жылдың 12 айында – 96 қылмыс тіркелген.

2017 жылдың 10 айында – 17 қылмыстық іс қана сотқа жетіп, 30 адам бас бостандығынан айырылыпты.

Жеңгетайлық жасағандар да жазаланады

Заңгер Динара Маратованың айтуынша, Қылмыстық кодекстің 125 бабында адамды ұрлау – алдын ала сөз байласып, адамдар тобымен жасалса, мүлкiн тәркiлеп немесе жетi жылдан он екi жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыру қарастырылған".

– Яғни, қызды алып қашуға қатысқан барлық адам жауапқа тартылады деген сөз, – дейді заңгер. – Ал, бұл іске тартылған адам біреу болса, жазасын өтейтін мерзімі азаяды. Сондықтан да қызды бір топ адам ұйымдасып алып қашқанымен, оған қатысқан адам санын азайтып көрсетуге тырысады.

Кей қыздар "алып қашу" операциясын өздері ұйымдастырған

– Үйлену процессін ықшамдап, шығынды қысқарту үшін жігіт пен қыз өзара келісіп, осындай қулыққа барады. Ал, танымайтын қызды алып қашып кетсе – ол ұрлық. Қазақта ондай болмаған. Бұл кейін шыққан масқара, – дейді этнограф Досымбек Қатранұлы.

Айтуынша, ХІХ ғасырда дәстүрлі ортада құдаласу, айттыру деген жора-жосық болған. Десек те, қыз алып қашу мүлдем болмаған деп айту қате.

Мысалы, бұрындары қыз айттырып қойған теңін менсінбесе не қаламаса, қашып кеткен. Яғни, көңілі жарасқан жігітпен қашып кетудің айласын қыздың өзі ұйымдастырған. Осындай қыздың келісімімен болатын дүниені ғана қазақ "алып қашу" деген.

Қыз алып қашу – үйленуді оптимизациялаудың жолы

– Ал қазір барыс-келісті азайту үшін, үйленуге кететін қаражатты жеңілдету мақсатында, артық той-томалақ жасап, ағайынды шығынға батырғысы келмесе не қаражатты оңтайлы пайдаланып, ықшамдағысы келсе, екі жастың келісімімен жасалуы тиіс.

Жаман нәрсе емес, қазірде қолдануға болады, – деп есептейді Досымбек Қатранұлы.

Айттырылған қалыңдығын алып қашса.

– Мұндайда өзінің айттырылған қалыңдығын алып қашқаны үшін, жігіттің туыстары ат-шапан айып төлейді. Және бұл аса ауыр қылмыс болып есептелмеген, – дейді Досымбек Қатранұлы. Мұндай жағдай, көбінесе күйеу жағының қыздың қалың малын түгел төлеуге жағдайы жетпеген кезде болған.

Қыз сүйгенімен қашып кетсе.

– Ал айттырып қойғаны көңілі жарасқан басқа адаммен қашып кетсе, қыздың туыстары жігітке қалыңмалын қайтарып берген. Кейде сол рудың бір қызын немесе қыз орнына қалың мөлшерін айып ретінде үстіне қосып төлеген,– дейді Досымбек Қатранұлы.

Қашқан қыздың әкесі айыпты болмаса, онда құнды алып қашқан жақ төлеген. Ал қыздың әкесі алып қашушымен ым-жымдас болса, бұрынғы құдасына қалыңын қайтарып, өз тарапынан айыбын төлейді немесе басқа қызын береді.

– Басқа бір қызын беретін кезде, ағайын-туыстық, көршілік қарым-қатынастың бұзылмауына қатты мән берген. Бұл кәдімгі "Жеті жарғы" сияқты ата-баба жолы деп аталып келген ереже аясында шешілген, – дейді этнограф.

Бәстесіп алып қашқан

– 19 жасымда мені жүріп жүрген жігітімнің танысы алып қашты,– дейді өз қайғысымен бөліскен Алмагүл (өтініші бойынша кейіпкердің есімі өзгертілді).

Алмагүл бүкіл өмірін тас талқан еткен сол күнді ұмытқысы-ақ келеді. Бірақ.

– Уақытты кері қайтару мүмкін болса, сол күні ештеңеге қарамай кетіп қалатын едім, – дейді ол.

Алмагүл Көкшетау қаласындағы педагогикалық колледжде екінші курсында оқып жүргенде бір жігітпен танысады. Екеуі бір-бірін ұнатып, сөз байласып, қыз бен жігіт болып жүре бастайды. Жаңа жыл қарсаңында жігіті оны өз ауылына (Көкшетаудан 150 шақырым) достарымен таныстыруға апарады екен.

– Жазда үйленеміз деп сендірген еді, – деп жылайды Алмагүл. Кейін естіп біліпті, сол кеште жігітіне бір танысы келіп: "мына қызыңды мен алып қашып, көндіре аламын" деп бәстескен көрінеді.

"Тағдырым осы шығар"

– Мүмкін ащы судың әсері болар, ол сондай ұсынысқа көнді дегенге сене алмаймын. Біз ауылға 29 желтоқсанда келгенбіз, сол күні кешке отырыс болды. 30 күні мені алып қашты, – дейді Алмагүл.

Алмагүлді алып қашушы жігіт бір көріп ұнатып қалғанын айтып сендірген. Жеңгелері мен ағайын-туыстары да қызды көндіруге барын салыпты.

Тағдырым осы шығар деп есі шыққан қыз амалсыз көнген. Артынан келген қуғыншы ағайын-тумасына да өзім келдім, жігітті ұнатамын деп шығарып салған.

Ауылға таныстыруға әкелген жігітін содан кейін көрмепті. Тек ұзын құлақтан ішімдікке салынып кеткені туралы естіген.

Бірнеше айдан соң күйеуі қол көтеруе бастайды. Кейін бұрын ұнатып жүрген қызына барғыштап жүргенін естиді. Ақыры айы-күні жақындап отырғанда таяққа жығылып, ауруханадан бірақ шығыпты.

– Есімді жинағанда, қатты соққы салдарынан ішімдегі баланың шетінеп кеткенін білдім. Дәрігерлер маған аман қалғаныңа шүкір айт деді. Ақыры ажырастық. Араға бір жыл салып, етек-жеңімді жинап, оқуымды жалғастырдым. Әлі тұрмыс құрғам жоқ, енді бала көтере алмаймын, жасым болса 28-де, – дейді Алмагүл.

Алмагүлмен тағдырлас қыз қаншама.

Алып қашудың құрбаны болған бір ғана Алмагүл емес. Бірі жайлы қалың бұқараға жария болса, тағы бірінің жағдайы жабулы күйде қала береді. Мәселен, 2017 жылдың жазында Алматыда басында алып қашып кетті деген Тілеугүл Қуаныш есімді бойжеткеннің артынша мәйіті табылғанын ел естіді

Тілеугүлді 30 шілде күні достары туған күнге барамыз деп, аға-жеңгесінен сұрап әкеткен. Кешке таман Тілеугүлден анасының ұялы телефонына "мені алып қашып бара жатыр" деген хабарлама келген. Артынша телефоны сөніп қалған.

Сол күні бойжеткеннің жақындары қыздарының барлық таныстарына хабарласып, іздестірсе де, таппайды. Тек 31 шілде күні кешке Тілеугүлдің қайтыс болғанын полициядан хабарлайды, денесін қаладағы мүрдеханадан табады.

Іс сотқа жетпей жабылып қалған

Тілеугүлдің әпкесі Жұлдыз Бұзауқызы әлі күнге дейін әділдік іздеп шырылдап жүр. Айтуынша, қылмыстық құрамы болмағандықтан 29 желтоқсан күні іс жабылып қалыпты.

– Заңгер істің қайта қаралып сотқа дейін жетуін қадағалаймын деп отыр. Көлеңкелі тұстары көп, сегізінші қабаттан құлағанда ұялы телефоны бүтін, денесінде еш сынық жоқ, қыз жерге шалқасынан, арқасымен құлаған. Бұның өзі күмәнді. Тірі адам биіктен құласа арқасымен түспейді. Тілеугүл қайтыс болған уақытта таңғы 4-5 сағат аралағында кіре берістегі бейнекамера да түсірмей қалған, – дейді Жұлдыз.

Айтуынша, тіпті сот-медициналық сараптама жасаған дәрігердің өзі ертесінде жұмыстан шығып кетіпті. Ал жүрегі қайғыны көтере алмаған әкесі инсульт алып, артынша дүние салыпты.

– Осылайша, бір отбасының тас талқаны шыққан. Артында қалған анасының енді әділдік іздеп сенделгісі жоқ. Оған жете алмайтынын біледі, – дейді Жұлдыз.

Заңгерлер арнайы бап болса дейді

Жуырда заңгер Әсел Тоқаева әріптесі Руслан Шагатаевтың қыз алып қашуға қатысты арнайы бап керек деген пікірін қолдаған болатын. Қос заңгердің бұл пікірі желіде қатаң сыңға ұшырап, артынша Әсел Тоқаева:

"Бізге де Қырғызстан сияқты қыз алып қашуға қатысты заңға "адамды некеге тұру мақсатында ұрлау" деген арнайы құқықтық норма не заң енгізу керек" деп жазған еді өзінің Facebook желісіндегі парақшасында.

Оның ойынша, Қылмыстық кодекстегі осындай норма, адамдарға дәл осы әрекеті қылмыс екенін ескертіп тұрар еді. Бірі болмаса бірі заңнан жүзі қайтар. Осылайша, тозығы жеткен салтымыздан құтылатын едік дейді заңгер.

Құқықты қызға беру керек

Заңгер Айгүл Орынбек те өзінің әріптестерін қолдайды. Себебі "қыз алып қашу" мен "адам ұрлау" екеуінің мотиві екі түрлі болуы мүмкін деген пікірде.

– Заңда нақты мынадай жағдай ескерілу керек, – дейді ол. – Мысалы, өз келісімімен қашқан 18 жастағы қыздың ата-анасының арызын қабылдамау керек. Яғни, құқықты қызға беру керек.

Айтуынша, қазір оңтүстік өңірдің өзінде бұрынғымен салыстырғанда еркінен тыс зорлықпен қыз алып қашу азайған. Оған себеп, адамдар әйтеуір қылмыстық жауапкершілік бар екенін біледі.

– Сонымен қатар, қыз алып қашамын деп аузы күйгендер де бар, – дейді заңгер.

Төрт баласы бар "қызбен" сегіз ай бойы жүрген

– Мәселен, жуырда қыз алып қашқан жігіт пен анасы кеңес сұрап келді. Жігіт қызбен сегіз ай бұрын танысып, сөз байласып жүрген. Тіпті, жігіт қызды үйіне алып қашып та келген. Сол кезде оның артынан күйеуі келеді. Төрт баласы бар екенін айтып, айқай-шу шығарған. Ал екеуі жүріп жүрген кезде қыздың анасы да жігітпен танысқан көрінеді.

Сонымен қатар, сегіз ай бойы қыз жігіттен қаржылай көмек алып та жүргенін айтқан. Мен жігіт жаққа қыз бен анасының үстінен алаяқтық бойынша арыз түсіруге кеңес бердім. Осындай оқиғаларды естіп-білгеннен кейін қазір танымайтын қызды алып қашу азайған, көп жағдайда сырға салып, отбасымен танысып барып, ұзатып алатын болған, – дейді заңгер.

Өзіңізге ыңғайлы жерден informburo.kz оқыңыз:

Если вы нашли ошибку в тексте, выделите ее мышью и нажмите Ctrl+Enter

У каждого народа есть свои странные традиции, к сожалению, и у нас есть такие традиции. И одна из них - это кража невест, "алып қашу".

Сегодня я расскажу вам историю своей подруги.

Ей тогда было 20-21 лет. Мы работали вместе и к нам на работу часто стала заглядывать дальняя родственница подруги. Я не буду писать настоящих имен по конкретным соображениям. Так, вот этой родственнице было лет 17. Мою подругу Алуа она позвала к себе в гости на свой день рождения. Алуа согласилась почему бы и нет, дочь дяди. Вечером ее забрали из дома эти родственники брат с сестрой. А мама Алуши не сомневалась в их порядочности.

Приехали они к ним. Алуа заходит домой к ним, много людей в доме и стол накрыт. Вдруг женщины к ней подходят с платком и со словами: "ты теперь наша келин". Алуа в шоке. Она сопротивляется, но 10 женщин силой накидывают на ее голову платок и забирают мобильный телефон. Рядом садятся старушки и начинают говорить, что теперь она должна остаться в этом доме, если она вернется в родительский дом, то опозорит родителей и сама она будет считаться "карабет", то-есть "испорченная", что тех, кто уходит всю жизнь ждет не удача и несчастье. Не успев взяв ее согласия они начали готовиться к утреннему "беташар". "Беташар" - это знакомство родни с новой келин.

Она всю ночь сопротивляется, но в силу своего не здоровья - у нее больное сердце, она устает и обессиленная глотая таблетки, в страхе ждет наступления утра. Утром псевдо-жених спокойно собирается на работу, он стопроцентно уверен, что она останется. Но в этот момент к ним придут мама и тетя Алуши. Начинается настоящая драка и хрупким женщинам удается забрать свою дочь.

Алуа плачет все время у себя дома. В тот же день ближе к обеду приезжают те родственники якобы свататься. Жених - дикарь, он даже нормально общаться не умеет. Они не уходят. Мама Алуа вызывает милицию. Сотрудники РУВД забирают всех, вплоть до старушек.

В общем, дело кончилось победой моей подруги. Ее поддержали все жители нашего городка. Но она забрала заявление, не захотела, чтобы того посадили на три года. Просто есть такие люди, которые умеют прощать.

После этого случая она говорила, что не хочет замуж никогда. Но спустя 3-4 года она вышла замуж за любимого человека, который оказался очень заботливым мужем и настоящим семьянином. В настоящее время у них двое детей и живут они душа в душу.

Дорогие девушки, всегда есть выход из положения. Не бойтесь ничего, не идите на поводу страха и непонятных угроз, не верьте ерунде, что после такого будете несчастны. Каждый строит свое счастье сам и лишь одному Всевышнему ясно, какая судьба вам уготована.

*Редакция не изменяет орфографию и стиль авторов.

• 0

Қыз алып қашу - кедей жастардың, әке-шешесі үйленуіне қарсы болған жастардың үйлену әдісі болып табылғаны, тарихтан белгілі.

Халқымыздың дәстүрінде бұрын екі жас құда түсу жолымен, яғни әке таңдауы мен келісімі арқылы қосылған. Дегенмен кейбір жігіттер өзінің сүйген қызын алып қашу арқылы қосылған кездері де болған. Кейде оның арты үлкен жесір дауына айналған, өйткені ол кезде басы бос қыз бола бермеген. Олар ерте айттырылатын.

Тарихтан белгілі болғандай, Қалқаман Мамырды, Кебек Еңлікті алып қашып қосылған. Әрине, оның арты қайғыға ұласқаны белгілі. Абайдың інісі, Құнанбайдың оқыған ұлы Халиолла Өскенбаев (1849-1870) өзінің сүйген қызын алып қашқан, бірақ қатал заман шешімі оларды қайта айырып жіберді.

Қыз алып қашудың да түрлері көп. Мысалы, бірін-бірі сүйген жігіт пен қыз қашып кетіп қосылады. Ал кейбір жігіттер қыздың келісіміне қарамастан, зорлықпен алып қашады. Соңғыларының жарасып кететіндері де, кейін дәм-тұздары жараспайтындары да бар.

Ұлтымыздың салт - дәстүрлері жетіп артылады. Қызды алып қашу көнеден бүгінге дейін сақталып келе жатқан дәстүр. Осы салт - дәстүрді көпшілік дұрыс түсінбей жатады. Негізінде қыз алып қашу – қазақ халқының қанына сіңген үрдіс. Дәстүрлі қазақ қоғамында кейде жол - жоралғы жасап, қалың мал беруге шамасы келмейтін жігіт ұнатқан қызын өзара келісіммен алып қашқан. Яғни, қыз алып қашу өз заманында қоғамның қажеттілігіне орай пайда болған үрдіс.

Ал орта жастағы Филология ғылымдарының кандидаты, педагог Самал Дәрібаевтың айтуынша қыз алып қашуды салт - дәстүрге жатқызу дұрыс емес. Қыз бала үйінен ұзатылып, құтты жеріне қондырылғаны дұрыс.

Соңғы уақытта көп талқыланып жүрген қыз алып қашу туралы сан түрлі пікірлер бар. Егде жастағы кісілер қызды алып қашуды дұрыс санайды. Ал жастар көп жағдайда аталмыш салтты қолдай бермейді. Махаббат пен сүйіспеншілікке құрылмаған отбасының ертеңі жоқ деп те айтып жатады. Ендеше, жастардың қыз алып қашу туралы пікіріне көшсек.

Біреу алып қашуды салт - дәстүрге жатқызса, кейбіреулер жатқызбайды. Әрине, әркім өз пікірін айтуға құқылы. Ал осы алып қашу шариғат бойынша дұрыс па? Осыны ауыл молдасы Зият мырзадан сұраған едік.

"Алып қашу шариғат жағынан дұрыс емес. Жалпы адамның бостандығы мен құқығына қол сұғуға шариғатымызда қатаң тиым салынған. Бұл адамның ар - намысын аяқ асты ету және күнә іс. Неке мәселесінде қыздың өзі шешім қабылдайды. Тіпті, әкесі де еріксіз тұрмысқа бере алмайды.

Бұрынғы кезден бастап ата - бабамыз ислам дінін ұстанып келді. Шариғат бойынша қыз алып қашу дұрыс емес болса, қазақ халқы бұл дәстүрді қайдан шығарған деген сұрақ тууы жөнді. Дінімізде некенің келісіммен болуы керек екендігі айтылған. Яғни, бұл қыз алып қашу екі жастың келісімімен болатындықтан дінімізге сай. Ата - бабамыз кез келген істі шариғат бойынша жасап жүрген. Кез келген қыз бала басына ақ орамал таққысы келеді, бірақ зорлық - зомбылықпен емес. Көптеген қыздар қыз алып қашудың арқасында, отбасылы болып отырған шығар, бірақ үйінен ұзатылып, ата - анасының ризашылығын алса, нұр үстіне нұр болатын еді. Ал сіздің ойыңыз қандай?